به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ در فرهنگ ما، گفت‌وگو درباره مسائل جنسی هنوز هم با انبوهی از تابوها، سوءتفاهم‌ها و ترس‌ها گره خورده است. والدینی که خود در کودکی از آموزش جنسی محروم بوده‌اند، حالا با فرزندان خود روبه‌رو هستند؛ کودکانی که در جهانی بزرگ می‌شوند که اطلاعات درست و غلط در آن با یک کلیک در دسترس است. حال سؤال اینجاست: «آیا زمان آن نرسیده است که خود ما، به عنوان والدین، نخستین و امن‌ترین منبع آگاهی جنسی برای فرزندمان باشیم؟»

تربیت جنسی؛ نه زود، نه دیر، بلکه به‌موقع

دکتر نسرین تقوی، روانشناس کودک و خانواده، توضیح می‌دهد: «یکی از اشتباهات رایج والدین، تصور این است که آموزش جنسی فقط برای دوران بلوغ ضروری است. در حالی‌که تربیت جنسی باید از کودکی آغاز شود، اما متناسب با سن کودک و در قالب اطلاعات ساده، علمی، محترمانه و قابل درک برای او.»

به گفته او، کودک از سن ۲ تا ۳ سالگی کم‌کم شروع به درک تفاوت‌های جنسی می‌کند. زمانی که می‌پرسد: «چرا من مثل مامان نیستم؟» یا «چرا بابا ریش دارد و من نه؟»، این‌ها لحظات طلایی برای شروع گفت‌وگو هستند؛ نه برای آموزش‌های پیچیده، بلکه برای ارائه توضیحاتی درست درباره بدن و تفاوت‌های طبیعی بین دختر و پسر.

چرا این آموزش ضروری است؟

یک نظرسنجی در میان ۴۰۰ خانواده تهرانی که توسط گروه سلامت خانواده دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده، نشان می‌دهد بیش از ۷۰٪ والدین نمی‌دانند از چه سنی باید آموزش جنسی را آغاز کنند. بیش از ۸۰٪ از آن‌ها نگران بودند که آموزش زودهنگام باعث کنجکاوی جنسی بیش‌ازحد در کودک شود؛ در حالی که نتایج علمی خلاف این را نشان می‌دهد.

آموزش جنسی صحیح نه‌تنها کنجکاوی ناسالم کودک را کاهش می‌دهد، بلکه او را در برابر سوءاستفاده جنسی محافظت می‌کند.

حرف زدن با کودک درباره موضوعی که خودمان از آن شرم داریم

یکی از موانع اصلی، احساس خجالت و سردرگمی والدین است. پدر یا مادری که خود هیچ‌گاه چنین آموزشی ندیده، حالا چگونه باید واژگان مناسب برای توضیح عملکرد اندام تناسلی یا حفظ حریم خصوصی را پیدا کند؟

به گفته دکتر تقوی: «اولین قدم، آموزش خود والدین است. اگر ما از به زبان آوردن واژه‌هایی مانند آلت تناسلی، قاعدگی یا اسپرم شرم داریم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم کودک در زمان نیاز از خودش محافظت کند یا سؤال‌هایش را با ما در میان بگذارد.»

در همین زمینه، چندین کارگاه و کتاب آموزشی در ایران منتشر شده که به والدین کمک می‌کند گفت‌وگوی مؤثر با کودک درباره مسائل جنسی را تمرین کنند. کتاب‌هایی مانند «چطور با بچه‌ام درباره مسائل جنسی حرف بزنم؟» از دکتر سمیرا حسینی، راهنمایی گام‌به‌گام برای والدین فراهم می‌آورد.

مراحل آموزش جنسی به کودک، بر اساس سن

با استناد به منابع علمی و نظرات متخصصان، می‌توان مراحل آموزش جنسی به کودک را چنین دسته‌بندی کرد:

سن ۲ تا ۵ سال:

• آشنایی با نام‌های صحیح اندام‌های بدن (بدون استفاده از اصطلاحات عامیانه یا خجالت‌آور)

• آموزش تفاوت‌های ظاهری بین دختر و پسر

• معرفی مفهوم "حریم خصوصی" و اینکه چه کسانی اجازه لمس کدام بخش‌های بدن کودک را دارند (اصل "لباس زیر = حریم خصوصی")

سن ۶ تا ۹ سال:

• آشنایی بیشتر با عملکرد اعضای بدن، در حدی که درک کنند بدن چگونه کار می‌کند

• صحبت درباره احساسات، محدودیت‌ها، و احترام به بدن خود و دیگران

• معرفی خطرات احتمالی و شیوه نه‌گفتن به رفتارهای نادرست (پیشگیری از آزار جنسی)

سن ۹ تا ۱۲ سال:

• آماده‌سازی برای ورود به بلوغ، توضیح درباره قاعدگی، احتلام، تغییرات هورمونی و روانی

• پاسخ دادن صادقانه به پرسش‌های کودک، حتی اگر درباره تولیدمثل باشد

از ۱۲ سال به بالا:

• گفت‌وگو درباره روابط انسانی، عشق، مرزهای سالم در رابطه، و تبعات تصمیمات زودهنگام جنسی

• آموزش مهارت‌های نه‌گفتن، استقلال شخصیتی و مسئولیت‌پذیری در روابط عاطفی

تهدیدهای دنیای دیجیتال

یکی از دلایل مهم برای شروع زودهنگام آموزش جنسی، مواجهه کودک با محتوای نامناسب در فضای مجازی است. یک جست‌وجوی ساده، حتی با واژه‌هایی بی‌ربط، ممکن است او را در معرض تصاویر یا فیلم‌های پورنوگرافیک قرار دهد.

دکتر تقوی تأکید می‌کند: «کودکی که آموزش ندیده، وقتی با محتوای جنسی مواجه می‌شود، نمی‌تواند آن را تحلیل کند. یا به شدت می‌ترسد، یا جذبش می‌شود. هر دو حالت آسیب‌زاست.»

در عوض، کودکی که از قبل با مفاهیم اولیه جنسی آشنا شده، در مواجهه با چنین محتواهایی یا از آن فاصله می‌گیرد، یا با والدینش در میان می‌گذارد.

نکاتی طلایی برای والدین

در گفت‌وگو با متخصصان، فهرستی از نکات کاربردی برای والدینی که می‌خواهند به‌درستی تربیت جنسی کودک را آغاز کنند، به دست آمد:

• راست بگویید، اما متناسب با سن کودک.

• از زبان ساده، صادقانه و بدون قضاوت استفاده کنید.

• احساسات کودک را بشناسید و به آن‌ها احترام بگذارید.

• از سؤال‌های کودک نترسید؛ آن‌ها فرصتی برای آموزش هستند.

• مرزها را مشخص کنید: "بدن تو مال خودته و هیچ‌کس حق نداره بدون اجازه لمسش کنه."

• از واژه‌های علمی استفاده کنید: "آلت تناسلی"، "سینه"، "قاعدگی" و... نه اسامی بچگانه یا خجالت‌آور.

• الگوی رفتاری باشید. رفتار شما مهم‌تر از حرف‌های شماست.

جمع‌بندی: آموزش جنسی، بخشی از تربیت سالم است

تربیت جنسی یعنی آموزش احترام به بدن، مرزهای شخصی، مسئولیت‌پذیری، و شناخت صحیح احساسات. این آموزش اگر در بستر خانواده و با آرامش ارائه شود، کودک را برای زندگی سالم، محترمانه و ایمن در آینده آماده می‌کند.

در جهانی که کودکان ما بیشتر از ما باهوش و با دسترسی گسترده به اطلاعات بزرگ می‌شوند، مهم این نیست که اگر درباره مسائل جنسی با آن‌ها حرف نزنیم، چیزی یاد نمی‌گیرند؛ مهم این است که اگر ما حرف نزنیم، دیگران این کار را می‌کنند؛ شاید به نادرست، شاید به قصد سوءاستفاده.

بنابراین شاید وقت آن است که ترس را کنار بگذاریم، آموزش ببینیم، و همان پدر و مادری باشیم که فرزندمان بتواند در مهم‌ترین پرسش‌های زندگی‌اش به او اعتماد کند.